Co to jest bilans handlowy i jakie ma znaczenie dla gospodarki?

Bilans handlowy stanowi różnicę pomiędzy wartością eksportu a importu towarów oraz usług w określonym czasie i jest kluczowym wskaźnikiem kondycji gospodarczej każdego kraju [8]. Jego znaczenie dla gospodarki objawia się wpływem na bilans płatniczy, kurs walutowy, poziom inwestycji zagranicznych i ogólną stabilność ekonomiczną państwa.

Definicja i struktura bilansu handlowego

Bilans handlowy to różnica między eksportem a importem towarów oraz usług danego państwa [8]. Eksport oznacza sprzedaż dóbr i usług za granicę, import natomiast to zakup tych dóbr i usług spoza kraju [8]. Bilans handlowy może przyjmować dwie podstawowe formy:

• Dodatni bilans handlowy – nadwyżka, gdy eksport przewyższa import.
• Ujemny bilans handlowy – deficyt, gdy import jest większy niż eksport [8].

W skład bilansu handlowego wchodzi nie tylko handel towarami, ale także handel usługami [8]. To właśnie te dwa elementy decydują o całościowym wyniku bilansu danego państwa.

Znaczenie bilansu handlowego dla gospodarki

Bilans handlowy jest jednym z najważniejszych mierników kondycji gospodarki, ponieważ wpływa na bilans płatniczy, kurs waluty oraz zadłużenie zewnętrzne kraju [8]. Nadwyżka handlowa może prowadzić do umocnienia waluty krajowej (aprecjacji), natomiast deficyt – do jej osłabienia (deprecjacji) [8]. Wpływ na bilans płatniczy jest istotny, ponieważ eksport netto, czyli różnica eksportu nad importem, to zasadnicza składowa tego bilansu [8].

Kolejnym aspektem jest wpływ bilansu handlowego na poziom zadłużenia zewnętrznego. Deficyt handlowy może prowadzić do wzrostu zadłużenia międzynarodowego, z kolei nadwyżka – ograniczać to zadłużenie [8]. Państwa z dodatnim bilansem handlowym są często bardziej atrakcyjne dla zagranicznych inwestorów, ponieważ sygnalizuje to stabilność gospodarczą oraz konkurencyjność produktów [8].

Bilans handlowy ma również kluczowe przełożenie na wewnętrzną sytuację gospodarczą: państwa z nadwyżką handlową budują mocną pozycję ekonomiczną, natomiast kraje z przewlekłym deficytem mogą borykać się z problemami wzrostu gospodarczego i konkurencyjności [8].

Bilans handlowy Polski w 2025 roku

W 2025 roku Polska odnotowała ujemny bilans handlowy, co oznacza, że wartość importu przewyższyła wartość eksportu [1][3][7][9]. We wrześniu 2025 deficyt handlowy Polski wynosił 1 022 mln euro [1], a w pierwszych dziewięciu miesiącach 2025 roku ta różnica wzrosła do 9,95 miliarda euro [1]. Eksport Polski w całym roku osiągnął poziom 1 bln zł, podczas gdy import sięgnął 1,02 bln zł, co dało deficyt rzędu 21,4 mld zł [3].

Trend z pierwszych siedmiu miesięcy 2025 roku wskazywał na import w wysokości 212,8 mld euro oraz eksport 209,4 mld euro, co oznacza deficyt na poziomie 3,4 mld euro [2]. W pierwszych ośmiu miesiącach eksport wyniósł 236,3 mld euro, import 241,4 mld euro, a deficyt – 5,1 mld euro [7]. Warto również uwzględnić dane w złotówkach: 630,4 mld zł eksportu wobec 643,4 mld zł importu, dając 13 mld zł deficytu do sierpnia 2025 [9].

Chociaż eksport Polski rósł umiarkowanie, to import zwiększał się szybciej, co przyczyniło się do dalszego pogłębiania deficytu handlowego [2][4][7].

Struktura geograficzna wymiany handlowej Polski

Polska utrzymuje nadwyżkę handlową z krajami Unii Europejskiej, zwłaszcza z Niemcami, gdzie saldo eksportu nad importem wyniosło 8,7 mld euro w 2025 roku [6]. Jednak równocześnie Polska notuje znaczący deficyt z krajami rozwijającymi się, głównie z Chinami – wynosił on 53,5 mld euro w 2025 roku [2][6].

Taka struktura bilansu handlowego wpływa na równowagę gospodarczą kraju, m.in. poprzez uzależnienie od importu z krajów rozwijających się oraz przewagę ekononomiczną w relacjach z partnerami z Unii Europejskiej.

Czynniki wpływające na bilans handlowy

Na bilans handlowy oddziałuje wiele czynników. Do najważniejszych należą dynamika eksportu i importu, siła waluty krajowej oraz konkurencyjność rodzimych produktów na rynkach zagranicznych [4][6]. W 2025 roku to właśnie szybko rosnący import oraz umiarkowanie zwiększający się eksport Polski skutkowały wzrostem deficytu handlowego [2][4][7].

Istotna jest także kondycja rynków zagranicznych i bieżąca koniunktura gospodarcza, która ma wpływ na popyt na polskie towary oraz ceny na rynkach światowych. Kurs złotego odgrywa zasadniczą rolę: mocna waluta sprzyja tańszemu importowi, ale może ograniczać eksport ze względu na wzrost cen polskich towarów za granicą [3][4][6].

Rola usług w bilansie handlowym Polski

Znaczący wpływ na bilans handlowy wywiera eksport usług. W 2025 roku eksport usług w Polsce wzrósł o 7,7% rok do roku, natomiast wartość importu usług zwiększyła się o 9,2% [4]. Dzięki dynamicznemu rozwojowi sektora usług bilans płatniczy Polski pozostaje bardziej stabilny, nawet przy deficycie w handlu towarami [4][5]. Udział usług w wymianie międzynarodowej pozytywnie wpływa na globalne saldo ekonomiczne kraju.

Znaczenie bilansu handlowego dla przyszłości gospodarki

Bilans handlowy, będąc jednym z podstawowych słupów oceny sytuacji ekonomicznej, ma istotne znaczenie dla stabilności gospodarczej, atrakcyjności inwestycyjnej oraz pozycji kraju na arenie międzynarodowej [8][6]. Długotrwały deficyt może prowadzić do konieczności zaciągania długów zagranicznych, a nawet do utraty zaufania inwestorów i partnerów handlowych [8]. Z kolei nadwyżka sprzyja wzrostowi gospodarczemu, poprawia konkurencyjność krajowych produktów oraz zwiększa bezpieczeństwo finansowe państwa [8].

Umiejętność utrzymania równowagi w bilansie handlowym powinna zatem pozostać fundamentalnym celem polityki gospodarczej każdego państwa, które pragnie utrzymać długofalowy wzrost i stabilność ekonomiczną.

Źródła:

• [1] https://pl.tradingeconomics.com/poland/balance-of-trade
• [2] https://kig.pl/aktualnosc-ekonomiczny/polski-handel-zagraniczny-i-vii-2025-stabilny-wzrost-eksportu-niewielki-deficyt/
• [3] https://ceo.com.pl/polski-handel-zagraniczny-w-2025-r-z-lekkim-deficytem-eksport-stabilny-ale-rosnie-import-i-presja-mocnego-zlotego-46094
• [4] https://helpfind.pl/aktualnosci/finanse/deficyt-rachunku-biezacego-w-polsce-co-oznacza-dla-gospodarki
• [5] https://static.nbp.pl/dane/bilans-platniczy/bop_kw_pl.pdf
• [6] https://polska-ksiegowosc.pl/2025/07/handel-zagraniczny-polski-niemcy-pozostaja-glownym-partnerem-w-eksporcie-i-imporcie/
• [7] https://300gospodarka.pl/news/eksport-z-polski-wyhamowal-w-sierpniu-deficyt-handlowy-sie-poglebil
• [8] https://biznesraport.pl/blog/bilans-handlowy-polski-analiza-czynniki-i-perspektywy
• [9] https://filarybiznesu.pl/finanse/handel/deficyt-handlowy-polski-od-stycznia-wynosi-juz-13-mld-zl/a27700